In Nederland is het gebruik van spermadonoren uit Denemarken de laatste jaren sterk toegenomen. Bijna twee derde van de kinderen die via een donatieprogramma zijn geboren, maakt gebruik van sperma afkomstig uit Deense banken. Dit fenomeen is vooral populair onder alleenstaande moeders en lesbische koppels, die het sperma online bestellen via goed onderhouden websites.
Recentelijk zijn er echter zorgen gerezen over de gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met bepaalde donoren. Een recente melding van de Deense Autoriteit voor Patiëntveiligheid heeft alarm geslagen vanwege een donor, bekend als ‘Kjeld’, die een ernstige genetische mutatie vertoont die het risico op kanker bij zijn nakomelingen verhoogt.
De ontdekking van genetische mutaties
Het probleem met de Deense donor ‘Kjeld’ is niet alleen een op zichzelf staand geval. Sinds enkele jaren heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) 161 zogenaamde Rapid Alerts ontvangen van de Deense autoriteiten over donoren met verhoogde gezondheidsrisico’s.
Dit jaar alleen al zijn er achttien donoren geblokkeerd omwille van hun potentieel gevaarlijke genetische informatie.
De IGJ heeft echter geen gegevens vrijgegeven over het aantal vrouwen en kinderen dat met deze donoren te maken heeft gehad, noch over de specifieke aandoeningen die aan deze donoren zijn gekoppeld.
Dit gebrek aan transparantie creëert een gevoel van onzekerheid bij de betrokken gezinnen.
Onderzoek naar de gevolgen
In België zijn recentelijk ook gegevens naar buiten gekomen die wijzen op andere risicovolle Deense donoren. Na de onthullingen over ‘Kjeld’ zijn er meldingen van donoren die ook risico’s voor aandoeningen zoals slechtziendheid, slechthorendheid, en andere ernstige genetische aandoeningen vertonen.
Dit heeft geleid tot een groeiende bezorgdheid over de voorzorgsmaatregelen die klinieken nemen bij het informeren van betrokken gezinnen over deze risico’s.
Volgens Van der Meer van Stichting Donorkind is het cruciaal dat de IGJ strengere controles uitvoert. Hij stelt dat het minimaal noodzakelijk is dat alle betrokken ouders en donoren op de hoogte worden gesteld van de risico’s die verbonden zijn aan bepaalde donoren.
Internationale regelgeving en uitdagingen
De situatie roept ook vragen op over de internationale regelgeving rondom spermadonatie. Er zijn momenteel geen uniforme regels die het aantal kinderen dat uit een enkele donor kan worden geboren beperken. Dit leidt tot grote verschillen tussen landen, wat het moeilijk maakt om het gebruik van donoren wereldwijd te reguleren.
De rol van internationale spermbanken
De Europese Spermabank heeft toegegeven dat in sommige landen de limieten voor het aantal gezinnen dat een donor mag helpen overstegen zijn. In België bijvoorbeeld, waar een donor maximaal zes gezinnen mag helpen, is de sperma van een donor met genetische mutaties verspreid onder 53 gezinnen.
Deze overschrijdingen maken duidelijk dat er dringend behoefte is aan betere monitoring en regulering van spermadonoren. De vice-president van de Faculteit van Biologie, Geneeskunde en Gezondheid aan de Universiteit van Manchester, Allan Pacey, benadrukt dat er een noodzaak is voor gezamenlijke regelgeving om de risico’s voor kinderen te minimaliseren.
Het is belangrijk om te begrijpen dat, hoewel screening nuttig is, geen enkele test volledig kan garanderen dat er geen genetische risico’s zijn. Momenteel slaagt slechts 1-2% van de mannen die zich aanmelden als spermadonoren in het voldoen aan de screeningseisen. Strengere eisen zouden kunnen leiden tot een ernstig tekort aan beschikbare donoren.
De Europese vereniging voor reproductieve geneeskunde heeft voorgesteld om het aantal gezinnen dat door een donor geholpen kan worden tot vijftig te beperken, maar dit zou niet alle problemen met betrekking tot de overdracht van zeldzame genetische ziekten oplossen. In elk geval blijft het inschakelen van een erkende kliniek aanzienlijk veiliger dan natuurlijke conceptie, dankzij de uitgebreide controles die daar worden uitgevoerd.