Daar gaat Bas, leider van een groep rebellen uit Noord-Holland, vader van drie kinderen, manager in de bouw en beginnend actievoerder. Even na zessen tillen vier agenten de lange, doorweekte man van 120 kilo met moeite van de grond. Ze dragen hem naar een stadsbus die dienst doet als arrestantenbus. Bas is aangehouden, net als 700 mededemonstranten.
„Au, je verdraait mijn pols”, roept een andere actievoerder die door agenten wordt weggedragen. „Dan moet je zelf maar gaan lopen”, snauwt één van hen.
Agenten horen mensen die niet uit eigen beweging meegaan met vier collega’s op te tillen. In praktijk worden er ook arrestanten door twee agenten weggesleept, de voeten schrapend over de grond. Een collega bijt hen toe: „Dat doen we met z’n vieren, begrepen.”
Voor de zesde keer blokkeerde protestbeweging Extinction Rebellion (XR) deze zaterdag de A12. Het voornemen is de plek nooit te verlaten tot de overheid fossiele subsidies afschaft, in de praktijk worden de blokkeerders die het langst weigeren weg te gaan, aangehouden. Het doel van XR is de orde te verstoren, en zo aandacht te krijgen voor de het klimaatprobleem.
Zo’n 3.000 mensen zijn zaterdag naar het Malieveld gekomen met het voornemen zich te laten oppakken, en ongeveer een even groot aantal is er als supporter: die moedigen de rebellen aan, maar vertrekken of verplaatsen zich als de politie arrestaties aankondigt.
Een groot deel ‘arrestabelen’ heeft in de voorbije weken speciale actietrainingen gevolgd, waarin ze leren wat er zal gebeuren tijdens hun blokkade, en hoe de politie ongeveer zal reageren. De beweging groeit, dit is de grootste actie ooit, en nieuwe aanhangers zijn voor een groot deel beginners in het actievoeren. Zoals Bas, die vandaag de leiding heeft over de Noord-Hollandse ‘vinger’ en al had besloten zich te laten oppakken. „Ik wil later niet tegen mijn kinderen hoeven zeggen dat ik niks heb gedaan.”
Ook trucker Iskander (32) uit Uitgeest debuteert bij XR. Hoewel hij zich niet op zijn gemak voelt in groepen, is hij hier omdat het aan hem bleef knagen dat de overheid „veel te weinig” doet tegen klimaatverandering. Hij vindt het belangrijk te zeggen dat hij fulltime werkt. „Aanhangers van XR worden vaak weggezet als linkse niet-werkende mensen, maar iedereen is heel normaal.”
Cis (66), ook uit Noord-Holland, heeft ook eerder gedemonstreerd, nooit zo. „Mijn eigen huis is energieneutraal, maar toch betaal ik belasting voor grote vervuilende bedrijven.” Dat steekt.
Juichende oma
De actie is om 12.00 uur begonnen, als duizenden rebellen de A12 oplopen met als doel om die te blokkeren. Omdat de politie de tunnel uit voorzorg afgesloten blijkt te hebben, nemen ze plaats op de weg. Daar staan dan al twee ronkende trucks met waterkanonnen klaar, later komt er nog een bij.
Op verschillende plekken op en rondom de A12 zijn gedurende de dag microacties. Een orkest speelt het tweede deel van de zevende symfonie van Beethoven. Om 13.00 uur laten drie activisten zich aan een touw in de tunnelbak zakken, om spandoeken op te hangen. Daar blijven ze nog uren, terwijl de oma van een van hen ze vanaf de overkant toejuicht. Er is een groepje dat zich aan elkaar vastketent rondom een boom, een jonge vrouw die in een paal klimt en daar blijft hangen tot ze eruit wordt gehaald. Demonstranten staan of zitten het grootste deel van de dag in groepjes bij elkaar: ze praten, zingen of kaarten.
De politie waarschuwt vanaf het begin van de actie meerdere keren. „Als u nu niet vertrekt zullen de waterwerpers worden ingezet.” En: „Als u hier blijft staan wordt u aangehouden.”
De blokkade is al vijf uur aan de gang als dat dreigement bewaarheid wordt. Ongeveer de helft van de actievoerders is er nog. Als wordt aangekondigd dat de waterkanonnen om 17.00 uur écht worden ingezet, en dat iedereen die blijft voor zonsondergang gearresteerd wordt, gaan groepen demonstranten op de grond zitten met de armen en benen in elkaar gehaakt. De vinger uit Noord-Holland zit op het wegdek voor de tunnel.
Doel van de demonstratietactiek van XR is de arrestatie zo lastig mogelijk te maken, maar zonder geweld te gebruiken, want dat roept geen sympathie op. „Het is al op zoveel andere manier geprobeerd”, zegt Bas. „Met petities en klimaatmarsen, maar dat heeft allemaal geen zin gehad.”
Als het zover is, blijft Cis recht in de straal staan met zijn gelamineerde protestbord. „Ik heb nog niet gedoucht”, had hij al eerder grappend gezegd. Op zijn jas heeft hij een sticker geplakt: ‘Voorzichtig, breekbaar’. Hij krijgt zeker zes keer de volle laag over zich heen. Er wordt niet op de hoogste kracht naar de demonstranten gespoten. „Alleen mijn oksel en mouw zijn nat’’, zegt Cis.
Tijdens vorige blokkades werden geen waterkanonnen gebruikt, daarom zijn veel demonstranten niet voorbereid. De trucks zijn speciaal uit Duitsland overgekomen omdat de Nederlandse politie ze niet heeft. Normaal gesproken worden ze ingezet bij gewelddadige rellen. Veel demonstranten vinden de inzet van het groot materieel daarom buitenproportioneel. De politie zegt dat de waterkanonnen worden ingezet om „de veiligheid van politie en hulpdiensten te waarborgen”.
Onderkoelde mensen
„Jongens, het stagneert”, roept een van de agenten die rond zessen met de arrestaties zijn begonnen naar zijn collega’s. De politie had gehoopt dat er meer demonstranten uit zichzelf zouden vertrekken, nu moeten ze er nog honderden naar de bussen dragen. De veiligheidsregio tuigt verderop een mobiel station voor onderkoelde mensen op, maar veel demonstranten zeggen achteraf dat ze die plek niet konden vinden.
Iskander vertrekt nadat de politie de állerlaatste waarschuwing heeft gegeven. „Nu kunt u nog gaan zonder gearresteerd te worden.” Hij had het heel koud, zegt Iskander de volgende dag aan de telefoon. „In mijn vriendengroep heb ik na vandaag ook het vuurtje aangewakkerd.”
Na zijn arrestatie rond zessen zat Cis in een warme bus naar de locatie van de politie, waar hij werd voorgeleid. „Om 19.38 uur stond ik buiten, ik ben nog naar een verjaardag geweest.” De volgende keer wil hij weer gaan. „Maar dan trek ik tuinhandschoenen en kaplaarzen aan.”
- Facebook Messenger