Vervuiling is inmiddels een van de belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd, met maar liefst 9 miljoen levens die jaarlijks verloren gaan—dat is vergelijkbaar met de bevolking van een grote stad zoals Londen. Deze verontrustende cijfers komen uit een recent onderzoek gepubliceerd in het Lancet Planetary Health tijdschrift, onder toezicht van de Global Alliance on Health and Pollution (GAHP).
De resultaten tonen aan dat vervuiling verantwoordelijk is voor ongeveer één op de zes sterfgevallen wereldwijd, wat de dringende noodzaak van verbeterd milieubeheer benadrukt.
Ondanks de publicatie van een eerste rapport in 2017, zijn de schadelijke effecten van vervuiling niet aanzienlijk verbeterd.
Het aantal sterfgevallen door vervuiling overtreft dat van verschillende wereldwijde bedreigingen samen, zoals oorlog, terrorisme, malaria, hiv, tuberculose en middelenmisbruik. Economisch gezien is de impact van vervuiling enorm, met geschatte schade van ongeveer $4,6 biljoen per jaar, wat neerkomt op een schokkende $9 miljoen per minuut.
Veranderende bronnen van vervuiling en de gevolgen
Het recente onderzoek legt een belangrijke verschuiving bloot in de primaire bronnen van vervuiling. Dankzij verbeteringen in watervoorziening en rioolwaterzuivering, gecombineerd met betere gezondheidszorg en het gebruik van antibiotica, zijn sterfgevallen en ziekten gerelateerd aan vervuiling door extreme armoede afgenomen sinds 2000.
Echter, volgens Joe Shaw, expert in toxische chemische vervuiling van de Indiana University en mede-auteur van het rapport, wordt deze afname overschaduwd door een aanzienlijke stijging van moderne vervuilingsbronnen als gevolg van economische groei, industrialisatie en verstedelijking.
Sinds de laatste beoordeling zijn de sterfgevallen door luchtvervuiling en toxische chemicaliën gestegen met 7%, met een verbijsterende 66% toename sinds 2000.
Van de 9 miljoen voortijdige sterfgevallen die jaarlijks aan milieuvervuiling worden toegeschreven, is ongeveer 75% gerelateerd aan luchtvervuiling. Daarnaast zijn toxische chemicaliën verantwoordelijk voor 1,8 miljoen sterfgevallen per jaar, waarbij blootstelling aan lood voor de helft van deze sterfgevallen verantwoordelijk is.
Wereldwijde gezondheidsongelijkheden en vervuiling
Het rapport benadrukt ook de scherpe ongelijkheden in gezondheids- en milieuomstandigheden wereldwijd. Maar liefst 90% van de sterfgevallen door vervuiling doen zich voor in ontwikkelingslanden. Factoren die bijdragen aan deze crisis zijn onder andere de verbranding van fossiele brandstoffen, ongecontroleerde industriële groei, urbanisatie, bevolkingsstijging en een gebrek aan effectieve chemische regelgeving in deze regio’s.
Toch raakt deze situatie slechts de oppervlakte van het bredere probleem. De auteurs van het rapport vermoeden dat het volledige spectrum van de gezondheidsimpact van vervuiling waarschijnlijk wordt onderschat vanwege onvoldoende gegevens. Met de vooruitzichten dat de wereldwijde chemische productie tegen 2030 zou kunnen verdubbelen, en met twee derde van deze productie waarschijnlijk in ontwikkelingslanden, vormt de ontoereikendheid van veiligheidstests voor deze stoffen aanzienlijke risico’s.
Ondergeschatte gevaren van toxische chemicaliën
Richard Fuller, CEO van Pure Earth en de hoofdonderzoeker van de studie, benadrukt dat veel schadelijke chemicaliën, zoals kwik, PFAS, asbest, pesticiden en hormoonverstoorders, niet in deze analyse zijn opgenomen vanwege een gebrek aan uitgebreide gegevens die nodig zijn om hun wereldwijde impact te beoordelen. Experts geloven dat een grondige evaluatie van de volledige chemische last mogelijk een nog alarmerender cijfer van 4 miljoen sterfgevallen kan onthullen, in plaats van de gerapporteerde 1,8 miljoen.
Rachael Kupka, uitvoerend directeur van GAHP, voegt een andere laag van bezorgdheid toe en merkt op dat veel van deze chemicaliën langdurige risico’s voor de hersenen, het immuunsysteem, de vruchtbaarheid en de uitkomsten van de zwangerschap met zich meebrengen, waarbij kinderen bijzonder kwetsbaar zijn. Zo is blootstelling aan luchtvervuiling door verkeer in verband gebracht met hogere sterftecijfers door COVID-19 en griep, terwijl blootstelling aan lood samenhangt met een verlaagd IQ, verhoogde schooluitval, verminderde economische productiviteit, cognitieve beperkingen en zelfs gewelddadig gedrag.
Dringende oproep tot mondiale actie
Ondanks de alarmerende statistieken en de duidelijke verbinding tussen vervuiling, klimaatverandering en biodiversiteitsverlies, zijn de wereldwijde reacties op deze volksgezondheidscrisis onvoldoende geweest. Milieuverontreinigende stoffen respecteren geen grenzen; ze verspreiden zich via lucht, water, voedselketens en consumentproducten, maar vervuiling wordt vaak als een lokaal probleem behandeld.
Een van de meest uitdagende taken die voor ons liggen, is de noodzaak om de gegevensverzameling over toxische stoffen te verbeteren en de capaciteiten van landen, wetenschappers en risico-evaluators—vooral in ontwikkelingslanden—te versterken, zodat ze vervuiling effectief kunnen monitoren, beheren en bestrijden. Joe Shaw merkt op dat de precisietoxologie-methoden die worden ontwikkeld als onderdeel van het door de EU gefinancierde PrecisionTox-project gericht zijn op het verminderen van sterfgevallen en ziekten veroorzaakt door moderne vervuiling door de identificatie en mapping van toxische chemicaliën in het milieu te verbeteren.
Ondanks de publicatie van een eerste rapport in 2017, zijn de schadelijke effecten van vervuiling niet aanzienlijk verbeterd. Het aantal sterfgevallen door vervuiling overtreft dat van verschillende wereldwijde bedreigingen samen, zoals oorlog, terrorisme, malaria, hiv, tuberculose en middelenmisbruik. Economisch gezien is de impact van vervuiling enorm, met geschatte schade van ongeveer $4,6 biljoen per jaar, wat neerkomt op een schokkende $9 miljoen per minuut.0
