Het probleem van vervuiling is een stille moordenaar. Jaarlijks zijn er naar schatting 9 miljoen doden door vervuiling, een aantal dat gelijkstaat aan de totale bevolking van Londen. Een recente studie, gepubliceerd in het Lancet Planetary Health tijdschrift en uitgevoerd door de Global Alliance on Health and Pollution (GAHP), toont aan dat milieuvervuiling de oorzaak is van één op de zes sterfgevallen wereldwijd.
Deze verontrustende statistiek roept op tot betere zorg voor het milieu.
Ondanks de eerste bevindingen uit een rapport van 2017 is de situatie niet significant verbeterd; de schadelijke effecten van vervuiling lijken zelfs te verergeren.
De sombere statistieken van vervuiling
Bij het beoordelen van de oorzaken van sterfte overtreft vervuiling zelfs de gecombineerde gevolgen van oorlog, terrorisme en verschillende ziekten zoals malaria, HIV en tuberculose. De economische impact van vervuiling is eveneens schrikbarend. Jaarlijks wordt deze kostenpost geschat op 4,6 biljoen dollar, wat neerkomt op ongeveer 9 miljoen dollar die per minuut verloren gaat.
Deze financiële last benadrukt de dringende noodzaak om de onderliggende problemen die bijdragen aan vervuiling aan te pakken.
Veranderende bronnen van vervuiling
Het landschap van vervuilingsbronnen is sinds het begin van het millennium aanzienlijk veranderd. Verbeteringen in watervoorziening en sanitaire voorzieningen hebben geleid tot een afname van de sterfgevallen door vervuiling, vooral onder de armste bevolkingsgroepen.
Toch waarschuwt Joe Shaw, een expert op het gebied van giftige chemicaliën van de Indiana University en mede-auteur van het rapport, dat deze vooruitgang wordt overschaduwd door een toename van moderne vormen van vervuiling. Deze stijging is vooral te wijten aan economische ontwikkeling, industriële activiteiten en stedelijke uitbreiding.
In vergelijking met het vorige rapport zijn de sterfgevallen door luchtvervuiling en giftige chemicaliën met respectievelijk 7% en maar liefst 66% gestegen sinds het jaar 2000. Elk jaar zijn er ongeveer 9 miljoen voortijdige sterfgevallen door vervuiling, waarvan 75% kan worden toegeschreven aan luchtkwaliteitsproblemen. Giftige chemicaliën zijn verantwoordelijk voor 1,8 miljoen doden, waarbij blootstelling aan lood alleen al de helft van deze sterfgevallen voor zijn rekening neemt.
Globale gezondheidsongelijkheden
Het rapport benadrukt de schrijnende ongelijkheden in gezondheids- en milieunormen wereldwijd. Een verontrustende 90% van de sterfgevallen door vervuiling vindt plaats in ontwikkelingslanden. Dit is voornamelijk te wijten aan factoren zoals de verbranding van fossiele brandstoffen, ongecontroleerde industrialisatie, snelle verstedelijking, bevolkingsgroei en ontoereikende chemische regelgeving. Deze regio’s worden het zwaarst getroffen door de negatieve gevolgen van vervuiling, waardoor bestaande gezondheidsverschillen verder worden verergerd.
De verborgen kosten van verontreinigende stoffen
Experts waarschuwen dat de werkelijke impact van vervuiling op de wereldgezondheid mogelijk veel groter is dan de huidige schattingen suggereren. Recent onderzoek benadrukt dat uitgebreide gegevensverzameling essentieel is om de gevolgen van chemische blootstelling in het milieu volledig te begrijpen. Projecties geven aan dat de wereldwijde productie van chemicaliën tegen 2030 zou kunnen verdubbelen, waarbij twee derde van deze productie plaatsvindt in ontwikkelingslanden. Verontrustend is dat slechts een klein deel van deze stoffen adequaat op veiligheid is getest, wat de zorgen vergroot dat de gezondheidsrisico’s van blootstelling aan toxische chemicaliën waarschijnlijk worden onderschat.
Richard Fuller, CEO van Pure Earth en hoofdonderzoeker van de studie, benadrukt dat verschillende gevaarlijke chemicaliën, zoals kwik, PFAS en asbest, uit deze analyse zijn uitgesloten. Dit was vanwege onvoldoende gegevens om hun wereldwijde impact te beoordelen. Experts vermoeden dat een grondigere evaluatie zou kunnen aantonen dat het aantal sterfgevallen dat aan toxische chemicaliën is toegeschreven, mogelijk zo hoog is als 4 miljoen, in plaats van de gerapporteerde 1,8 miljoen.
Bescherming van kwetsbare groepen
Een andere belangrijke zorg zijn de langetermijneffecten van chemische blootstelling op de gezondheid van mensen, vooral voor kwetsbare groepen zoals kinderen. Rachael Kupka, directeur van GAHP, wijst erop dat veel van deze chemicaliën een negatief effect hebben op de hersenontwikkeling, de functie van het immuunsysteem en de reproductieve gezondheid, wat kan leiden tot blijvende gevolgen. Zo is blootstelling aan verkeer en luchtvervuiling in verband gebracht met hogere sterftecijfers door ademhalingsziekten zoals COVID-19 en griep. Evenzo wordt blootstelling aan lood geassocieerd met lagere IQ-scores en hogere uitvalpercentages op scholen, wat de economische productiviteit beïnvloedt en de maatschappelijke geweld vergroot.
Ondanks de verontrustende cijfers en de onmiskenbare verbinding tussen vervuiling, klimaatverandering en verlies van biodiversiteit, blijven wereldwijde inspanningen om deze volksgezondheidscrisis aan te pakken ontoereikend. Vervuiling wordt vaak als een lokaal probleem gezien, terwijl de gevolgen geen grenzen kennen. Ze verspreiden zich via lucht, water en voedselvoorzieningen.
De vervuilingscrisis aanpakken
Een van de grootste uitdagingen is het verbeteren van de gegevensverzameling over giftige stoffen en het vergroten van de capaciteit van landen, vooral in de ontwikkelingswereld, om vervuiling effectief te monitoren en te beheersen. Zoals Joe Shaw opmerkt, heeft het PrecisionTox-project, gefinancierd door de EU, als doel betere methoden te ontwikkelen voor het identificeren en in kaart brengen van giftige chemicaliën in het milieu. Dit moet uiteindelijk leiden tot een vermindering van ziekten en sterfgevallen door vervuiling.
Onderzoekers pleiten voor een snelle overstap van fossiele brandstoffen naar schone, duurzame energiebronnen om lucht- en chemische vervuiling effectief te bestrijden. Ze vragen daarnaast om meer financiële ondersteuning van overheden en belanghebbenden. Dit is essentieel voor het beheer van vervuiling en de bescherming van de gezondheid, het bestrijden van klimaatverandering en het behoud van biodiversiteit, zowel nationaal als wereldwijd.