Elk jaar eisen de gevolgen van milieuvervuiling ongeveer 9 miljoen levens. Dit is een schokkend cijfer dat gelijkstaat aan de bevolking van een grote stad zoals Londen. Een recente studie, gepubliceerd op 18 mei in het Lancet Planetary Health tijdschrift, onder leiding van de Global Alliance on Health and Pollution (GAHP), toont aan dat vervuiling nu verantwoordelijk is voor één op de zes sterfgevallen wereldwijd.
Deze verontrustende statistiek herinnert ons aan onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om het milieu te beschermen.
Ondanks deze verontrustende gegevens, is de situatie sinds een eerder rapport uit 2017 nauwelijks verbeterd. De sterftecijfers door vervuiling overtreffen de gecombineerde doden door oorlog, terrorisme, malaria, hiv, tuberculose, middelenmisbruik en alcohol.
Het rapport schat de jaarlijkse economische kosten van vervuiling op ongeveer $4,6 triljoen, wat neerkomt op een verbijsterende $9 miljoen per minuut.
Veranderende dynamiek in vervuilingsbronnen
Recente bevindingen wijzen op een opvallende verschuiving in de belangrijkste oorzaken van vervuiling.
Vooruitgang in de watervoorziening en rioolwaterzuivering, samen met verbeterde gezondheidszorg en het gebruik van antibiotica, hebben geleid tot een afname van vervuilingsgerelateerde sterfgevallen die samenhangen met extreme armoede sinds het jaar 2000. Toch maakt Joe Shaw, een toxicologie-expert van de Indiana University en mede-auteur van het rapport, zich zorgen dat deze vooruitgang wordt overschaduwd door een aanzienlijke toename van moderne vormen van vervuiling.
Deze zijn het gevolg van economische groei, industrialisatie en stedelijke uitbreiding.
Sinds de laatste evaluatie zijn de sterfgevallen die verband houden met luchtvervuiling en giftige stoffen met 7% gestegen. Sinds 2000 is er zelfs een verontrustende toename van 66% waargenomen.
Van de jaarlijks 9 miljoen voortijdige sterfgevallen door milieuvervuiling, is ongeveer 75% gerelateerd aan luchtkwaliteitsproblemen. Giftige chemicaliën zijn verantwoordelijk voor 1,8 miljoen sterfgevallen, waarbij blootstelling aan lood goed is voor de helft van deze gevallen.
Wereldwijde ongelijkheden in de impact van vervuiling
Het rapport benadrukt ook de scherpe mondiale ongelijkheden in de gezondheids- en milieu-effecten die vervuiling veroorzaakt. Maar liefst 90% van de sterfgevallen door vervuiling vindt plaats in ontwikkelingslanden. Deze tragische realiteit is vaak het gevolg van factoren als de verbranding van fossiele brandstoffen, industriële groei, ongecontroleerde verstedelijking, bevolkingsgroei en onvoldoende beleid voor chemisch beheer in deze regio’s.
De verontrustende gegevens bieden slechts een glimp van het probleem. De totale gezondheidsimpact van vervuiling is waarschijnlijk veel groter dan momenteel wordt begrepen, zo blijkt uit het rapport. De verwachte verdubbeling van de wereldwijde chemische productie tegen 2030, waarbij twee derde van deze productie plaatsvindt in ontwikkelingslanden, roept aanzienlijke zorgen op. Slechts een klein percentage van deze chemicaliën ondergaat echter voldoende veiligheidstests, wat suggereert dat de gevaren van giftige stoffen waarschijnlijk worden onderschat.
Onherkende gevaren van giftige chemicaliën
Richard Fuller, CEO van Pure Earth en hoofonderzoeker, wijst erop dat veel schadelijke chemicaliën, zoals kwik, PFAS, asbest, pesticiden en hormoonontregelaars, niet zijn meegenomen in de analyse. Dit komt door een gebrek aan gegevens die nodig zijn voor een wereldwijde impactbeoordeling. Deskundigen zijn van mening dat een uitgebreide evaluatie van de totale chemische belasting zou kunnen onthullen dat vervuiling verantwoordelijk is voor ongeveer 4 miljoen doden, in plaats van de momenteel geschatte 1,8 miljoen.
Bovendien benadrukt Rachael Kupka, uitvoerend directeur van GAHP, de ernstige gevolgen van blootstelling aan chemicaliën, vooral voor kinderen. Veel van deze stoffen vormen een bedreiging voor de ontwikkeling van de hersenen, de immuunfunctie en de reproductieve gezondheid. Het is opmerkelijk dat blootstelling aan luchtvervuiling en verontreinigingen door verkeer in verband is gebracht met hogere sterftecijfers door ziekten zoals COVID-19 en griep. Daarnaast correleert blootstelling aan lood met lagere IQ-niveaus en hogere uitvalpercentages onder studenten.
Dringende behoefte aan wereldwijde actie
De cijfers zijn alarmerend en de relatie tussen vervuiling, klimaatverandering en verlies van biodiversiteit is duidelijk. Toch blijft een adequate mondiale reactie op deze urgente gezondheidscrisis uit. Vaak wordt vervuiling gezien als een lokaal probleem, maar milieuschadelijke stoffen kennen geen grenzen. Ze verspreiden zich via lucht, water, de voedselketen en consumentenproducten.
Een van de grootste uitdagingen die we tegenkomen, is de noodzaak voor verbeterde gegevensverzameling over toxiciteit. Tevens is het van belang om de capaciteit van landen, wetenschappers en risicobeoordelaars, vooral in ontwikkelingslanden, te versterken. Dit stelt hen in staat om vervuiling effectief te monitoren en aan te pakken. Joe Shaw wijst op het PrecisionTox project, gefinancierd door de EU, dat zich richt op het verbeteren van methoden voor het identificeren en in kaart brengen van giftige chemicaliën in het milieu. Het uiteindelijke doel is om ziekte en sterfte door vervuiling te voorkomen.
Lucht- en chemische vervuiling vormen een wereldwijde bedreiging die dringend internationale samenwerking en aandacht vereist. Onderzoekers pleiten voor een snelle overstap van fossiele brandstoffen naar schone en duurzame energiebronnen. Daarnaast is er een oproep voor verhoogde financiële toezeggingen van regeringen en sponsors om de inspanningen voor het beheer van vervuiling te coördineren. Dit is essentieel om preventieve maatregelen te prioriteren die de volksgezondheid beschermen—zowel nationaal als internationaal—en tegelijkertijd de uitdagingen van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies aan te pakken.
